Władysław Szpilman

5 grudnia obchodzimy rocznicę urodzin Władysława Szpilmana, który przyszedł na świat w 1911 roku w Sosnowcu, w rodzinie wyznania mojżeszowego. Nazwisko, które oznacza w języku jidysz muzykanta, zapewne (przynajmniej w sensie metaforycznym) wskazało automatycznie na wybór ścieżki zawodowej. Muzyczne szlify Szpilman zdobywał w Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie, a z czasem wyjechał do Berlina, aby kontynuować naukę
gry na fortepianie w tamtejszej Akademii Muzycznej. Swoją pracę na estradzie rozpoczął w 1932 r., tworząc duet ze skrzypkiem Bronisławem Gimplem. Jednocześnie komponował muzykę rozrywkową, a jego piosenki, także filmowe, śpiewała cała przedwojenna Polska. Ściśle współpracował z Polskim Radiem, jako pianista, kameralista, kompozytor, akompaniator, ale też jako ilustrator.

Nokturn cis-moll

Kompozycja Chopina zaciążyła na życiu Szpilmana i wyznaczyła daty graniczne w jego życiu. Kiedy bomby Luftwaffe zniszczyły w 1939 r. budynek elektrowni, zasilającej Polskie Radio, sprawiając, że rozgłośnia zamilkła na pięć lat, Szpilman grał Nokturn w studio radiowym. W kilka bodaj najtrudniejszych lat później, grał go na ruinach opustoszałej Warszawy dla swojego dobroczyńcy, kapitana Wermachtu, Wilma Hosendelfa. Był to także
pierwszy utwór, który wykonał po wojnie w Polskim Radiu.

Wspomnienia

W czasie okupacji cała rodzina Szpilmanów została uwięziona w Warszawskim Getcie, a Władysław zarabiał na utrzymanie, grając w kawiarniach Capri, Sztuka i Nowoczesna. Popularność utworów sprawiła, że jako osobie znanej udało mu się cudem uratować podczas wywózki z Umschlagplatzu. Uciekł też z getta i ukrywał się u przyjaciół, po aryjskiej stronie. Opuszczony i samotny przetrwał Powstanie Warszawskie, pozostając na ruinach miasta. Ze
spalonego domu, przy Alejach Niepodległości uratował go kapitan niemiecki. Nazwisko swojego wybawcy poznał dopiero po sześciu latach od wyzwolenia, gdy ten przebywał już w rosyjskim łagrze. Pomimo intensywnych zabiegów, Szpilmanowi nie udało się go ocalić. Całą tę historię Szpilman spisał z pomocą Jerzego Waldorfa w publikacji „Śmierć miasta”.

Film

Kinematografia, w której rozpoczynał swoją drogę do sławy i która bez wątpienia przyniosła mu popularność, sprawiła, że imię i nazwisko kompozytora nigdy nie popadnie w niepamięć. Trzeba było wprawdzie dekad, aby ocenzurowana i wycofywana z księgarń publikacja opisująca wojenne losy, ukazała się ponownie, ale kiedy w 2000 roku wydawnictwo Znak zdecydowało się na druk uzupełnionej książki pod znamiennym tytułem „Pianista” natychmiast stała się ona publikacją roku. Nic dziwnego, że Roman Polański zdecydował się na realizację filmu na jej podstawie, nagrodzonego Złot Palmą na festiwalu filmowym w Cannes i trzema Oscarami Amerykańskiej Akademii Filmowej.

zdjęcie: Wikipedia