Krzysztof Penderecki to jedna z najważniejszych postaci współczesnej muzyki poważnej. Polski kompozytor znany jest na całym świecie, mając na swoim koncie liczne nagrody oraz międzynarodowe sukcesy. Jego niezwykła twórczość, a przy tym jego historia, niewątpliwie zasługują na to, by poznać je nieco bliżej.

Początki wielkiego twórcy
Krzysztof Penderecki przyszedł na świat w Dębicy, w roku 1933, jako członek rodziny o muzycznych tradycjach, sam także otrzymał edukację w tej dziedzinie. Pierwszym zwiastunem jego ogromnego sukcesu był udział w konkursie organizowanym przez Związek Kompozytorów Polskich w roku 1959, na który, wbrew regulaminowi, przesłał aż trzy swoje kompozycje (Strofy, Emanacje oraz Psalmy Dawida), zdobywając… wszystkie miejsca na podium. Już wcześniej zajmował się komponowaniem na potrzeby teatrów, stawiając także pierwsze kroki w świecie muzyki filmowej. Międzynarodowa kariera kompozytora ruszyła dynamicznie jeszcze w tym samym roku, w którym otrzymał wspomniane wyżej nagrody, gdy Strofy zyskały uznanie europejskiej
publiczności po Festiwalu „Warszawska Jesień”. Już 1961 otrzymał z kolei prestiżową nagrodę Tribune Internationale des Compositeurs UNESCO za Tren Ofiarom Hiroszimy, który stał się jednym z jego najbardziej znanych utworów. Penderecki już rok później zachwycił także publiczność festiwalu w Donaueschingen, dzięki utworowi Fluorescencje. Awangardowy kompozytor zasłynął zamiłowaniem do sonorystyki, czyli brakiem przywiązania do melodii i harmonii na rzecz podkreślenia nietypowego brzmienia i faktury utworu. Oprócz standardowych instrumentów wykorzystywał nietypowe dźwięki, takie jak syrena alarmowa, piła, pocieranie szkła oraz metalu.

Niezwykła kariera
Swoistą rewolucję w preferowanym przez siebie stylu Krzysztof Penderecki wprowadził przy okazji Stabat Mater (1962), oraz bardziej znanej Pasji według św. Łukasza (1966) – utworu nieco bardziej standardowego, niż jego wcześniejsze dzieła. Kompozytor postawił na patetyczne połączenia instrumentalno-wokalne. Do najsłynniejszych utworów z tego okresu twórczości mistrza należy m.in. opera Diabły z Loudun.
Penderecki w kolejnych latach swojej kariery działał niezwykle prężnie, otrzymując w 1972 roku tytuł rektora Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej (która jako Akademia Muzyczna nosi dziś jego imię) oraz zostając profesorem Yale University School of Music. Jednocześnie komponował wciąż znaczną ilość utworów i jako dyrygent prowadził znamienite orkiestry, wykonujące jego własne oraz cudze kompozycje. Wśród jego dzieł należy wyróżnić m.in. Magnificat (1974), II Symfonię Bożonarodzeniową (1980), Polskie Requiem (1980-1984), opera buffa Król Ubu (1991) oraz Siedem Bram Jerozolimy (1996). Penderecki niemal przez całe życie poszukiwał nowych brzmień odpowiednich dla swojej twórczości – jednocześnie niebanalnych, przyjemnych dla ucha, a także przekazujących autentyczne emocje. Cel ten niewątpliwie został zrealizowany, co potwierdza nadanie Pendereckiemu tytułu Najwybitniejszego Żyjącego Kompozytora na targach Midem 2000. Jego kariera nie zwalniała tempa, do 2018 owocując powstawaniem nowych, cieszących się uznaniem
utworów. Niestety, 29 marca 2020 Krzysztof Penderecki zmarł na skutek choroby.

Legenda Krzysztofa Pendereckiego jest jednak daleka od zapomnienia. Twórca odznaczony niezliczonymi międzynarodowymi nagrodami cieszy się niesłabnącą popularnością – jego utwory są wciąż wykonywane, odsłuchiwane, a nawet przerabiane, budząc zainteresowanie m.in. znanych twórców filmowych i autorów muzyki popularnej. Życie omawianej postaci naznaczyła niezwykła pasja oraz artystyczny zapał, który możemy poczuć na własnej skórze, kiedy tylko wsłuchamy się w jego dzieła.

FOT. STEPAN RUDIK / FORUM